Градот Скопје денеска ја одбележува 55-та годишнина од катастрофалниот земјотрес. Утрото на 26 јули во 1963 година, во 5 часот и 17 минути, земјотрес со јачина од 6,9 степени според Рихетеровата скала го срамни Скопје со земја и го остави градот без сите врски со светот.
Загинаа 1.070 лица, повеќе од 4.000 беа повредени, околу 200.000 останаа без покрив над главата, 28.000 домови беа оштетени и нешто повеќе од 15.000 станови беа урнати. Први што им пристигнале на помош на скопјани биле војниците и граѓаните од поранешните југословенски републики, а веднаш потоа почнале да пристигнуваат помош и спасувачки екипи од целиот свет. Според тогашните извештаи, 87 странски нации испратиле најразлична помош за Скопје и помогнале во изградбата на новото Скопје. Од тогаш и Скопје го носи епитетот „град на солидарноста“.
Како се градеше Скопје?
Обновата и изградбата на новото Скопје, односно развојот на модерната архитектура го карактеризираат неколку фази. Архитектот проф.д-р Михаил Токарев, во својот труд насловен како Историско-критички поглед на архитектурата, објавен лани по повод 50-годишнината од земјотресот, посочува дека првиот важен насатан во архитектурата е економска реформа во земјата, со која привремено се забранува инвестирање во објекти од нестопанските дејности, односно во оние од високоградбата, што многу го стеснува просторот на архитектонското проектирање. Вториот важен настан претставува воведувањето на престижната Борбина награда за архитектурата (1965), која уште повеќе го поттикнува натпреварувачкиот дух меѓу архитектите во земјата. Професорот Токарев наведува дека развојот на модерната архитектура во Македонија од средината на 60-тите години е директно зависен од општествено-политичката состојба во СФРЈ, но и од економските услови кои владеат во Републиката. Со економското зајакнување на земјата, во средината на 70-тите години започнува позасилена архитектонска активност, со што се создаваат релативно голем број разновидни квалитетни објекти и во Македонија.
Третиот период во развојот на модерната архитектура во Македонија, всушност започнува по земјотресот од 1963 година, во кој се уништени преку 85% од станбениот фонд и преку 80% од културно-историските објекти во Скопје. Обновата на градот е овозможена со материјална помош од тогашните југословенски републики и од странство, со што Скопје станува град на меѓународната солидарност. Во 1965 година е прифатен новиот Генерален урбанистички план, изработен од домашни архитекти во соработка со Полсервис од Полска, а под раководство на Адолф Циборовски. Планот содржи: три главни станбени зони, индустриски и деловни зони, како и зона за масовна активна рекреација. Посебно внимание му е посветено на сообраќајното решение со издвојување на транзитниот сообраќај. Централното градско подрачје на Скопје ја добива својата физиономија по меѓународниот конкурс за негово урбанистичко решение. На конкурсот земаат учество четири југословенски и четири странски тимови, посочува професорот Токарев, додавајќи дека странските тимови имале задача да одговорат на неколку барања во конкурсот: Да се добие достоинствен центар на главниот град, кој би одговорил на традиционалните карактеристики на градските центри во Македонија, при што истовремено да биде современ и пригоден за градски живот. Влезот во центарот од страната на новата железничка станица да се предвиди низ специфична порта, оформена со повеќекатни административни објекти. Сообраќајот да биде комбиниран (моторен и пешачки) на различни нивоа. Со решението треба да се создаде релативно изолиран (мирен) центар, но со добри врски со другите делови на градот. При сето тоа, треба да се зачува Старата чаршија, а тврдината Кале да учествува во урбаната композиција. Како композициска оска на ова комплексно решение, се јавува коритото на реката Вардар.
За победник на овој конкурс е прогласен афирмираниот јапонски архитект Кензо Танге, кој понудил компактна изградба и релативна изолираност на градскиот центар.
Во тој период Скопје почнува забрзано да се обновува и да се гради. Покрај општествени, во обновата на Скопје се подигнати и многу голем број станбени објекти со кои се оформува центарот и новите квартови во градот, кој зафаќа сè поголема површина. Според хронолшките податоци, масовната изградба на поголеми станбени објекти започнува најпрвин во центарот на Скопје и тоа во состав на т.н. Градски ѕид, кој е идејно дефиниран со конкурсниот проект на Кензо Танге. Но, при разработката на проектот со т.н. деветтата варијанта се отстапува од конкурсната идеја за Градски ѕид оформен со повеќекатни терасести блокови, кои се заменети со станбени кули и ламелни станбени блокови. Домашни и странските архитекти учествувале со масовната обнова и градба на новото Скопје.
Македонската архитектура во втората половина на 90-тите години доживува мала архитектонска експлозија. Се проектираат и започнуваат да се градат голем број разновидни објекти, а преку проектите одново заживува истражувањето на нови можности во архитектурата, кои според својот архитектонски израз се движат од неорегионализам до реинтерпретација на пионерските движења на модерната.
Но подоцна новите објекти ги пренатрупуваат старите градски квартови, чија инфраструктура има ограничени можности. На таков начин, настанува еден нов вид урбан хаос, посочува професрот Токарев, што често предизвикува граѓанско незадоволство и немири. Како најнегативен пример од таа област во последната деценија на ХХ век се наведува Дебар Маало.
